Cmentarz przy ulicy Lipowej w Lublinie
W XVIII wieku zaczyna brakować miejsc kościołach i otaczających ich cmentarzach na pochówki zmarłych. Powstają więc cmentarze poza miastami i wioskami. Grzebanie zwłok w nowych miejscach początkowo spotyka się z silnym oporem… z czasem jednak istnienie wielkich cmentarzy, niezależnie od kościołów parafialnych czy klasztornych, staje się oczywistością. Powstające piękne nagrobki, swobodnie rosnące drzewa, dodają szczególnej wymowy tym miejscom i mogą wywierać duchowy wpływ nawet na ludzi o słabej wierze.
Cmentarz przy ulicy Lipowej w Lublinie powstał w końcu XVIII wieku – w czasie gdy powstawały podobne miejsca przy bardzo wielu miastach. Właściwie trzeba mówić o kilku oddzielnych cmentarzach: katolickim, tzw. prawosławnym i przeznaczonym dla protestantów, a także wojennym. Są one oddzielone murem i mają osobne bramy. To ślad wielokulturowości i zmiennych dróg historii. Ludzie potrafią sobie bardzo komplikować życie – na granicy cmentarza katolickiego i ewangelickiego powstały więc groby rodzin częściowo katolickich i protestanckich. Nie łączą one oddzielnych cmentarzy. Są raczej swoistym kuriozum – pamiątką podziałów religijnych wśród najbliższych sobie osób. Niczym chwalebnym.
Jak na każdym cmentarzu uwagę przyciągają groby bogatych – swą formą artystyczną i groby sławnych, zasłużonych. Z tych drugich zaskakuje skromnością płyta założyciela Ogrodu Saskiego w Lublinie Feliksa Łodzi Bieczyńskiego (*1799 †1885). W godny zaś sposób został upamiętniony wybitny pisarz Klemens Junosza Szaniawski (*1849 †1898) – autor obrazów literackich z życia ubogiej szlachty i żydów… a może przede wszystkim książki o ojcu kapucynie Prokopie Leszczyńskim – autorze Żywotów Świętych Pańskich napisanych na każdy dzień i inicjatorze budowy neogotyckiej kaplicy przy kościele jego zakonu w Lublinie. Obie postacie, tak bardzo aktywne na polu literackim, dopiero w ostatnim czasie, dzięki wznowieniom, mają szansę wyłonić się z niepamięci. Zachował się też grób osoby, która choć nie parała się pisarstwem, to jednak znana jest każdemu maturzyście: chodzi o starego Mincla z Lalki Bolesława Prusa – Jana Nepomucena Mincla (*1795 †1864), pochodzącego z Czech znanego kupca lubelskiego. Najbardziej utrwaloną w świadomości historycznej Polaków osobą, która spoczęła na cmentarzu jest ks. Piotr Ściegienny (*1801 †1890), który swe dramatyczne życie zakończył jako kapelan lubelskiego Szpitala Bonifratrów.
Cmentarz nie jest zamknięty, z nowo pochowanych można wymienić twórcę przebojów Budki Suflera i innych gwiazd estrady Romualda Lipkę (*1950 †2020). Choć cmentarz sięga swą historią tylko końca XVIII stulecia, to miejsce wiecznego spoczynku znalazły na nim kości i proch żyjących znacznie wcześniej. Był bowiem zwyczaj przenoszenia z kościołów szczątków na cmentarze. Po rozbiórce fary miejskiej pojawiła się nawet taka koniczność. Przez wieki chowane pod kościołem parafialnym miasta Lublina ciała z nadzieją, że tam doczekają zmartwychwstania, w 1852 roku trafiły również do mogiły zbiorowej na Cmentarzu przy Lipowej… ale nie wszystkie. Resztki złożono również w pobliżu rozebranego kościoła – jest tam więc taki mikro – cmentarzyk, na który mało zwracają uwagę turyści miło spędzając czas w miejscu gdzie, niegdyś stał kościół św. Michała upamiętniający zwycięstwo Leszka Czarnego nad Jaćwingami. Miejsca, gdzie według Jana Długosza Archanioł Michał miał wręczyć księciu miecz z zachętą do walki.
Nagrobki mówią o śmierci, nagrobki mówić powinny o zmartwychwstaniu na Sąd Boży. Mijamy groby postaci historycznych, jak uczestnika wielu walk i bitew Adama Bielińskiego (*1766 †1855), którego biogram możemy znaleźć w Polskim Słowniku Biograficznym, mijamy grób Zosi i Adasia Mickiewiczów oraz innych dzieci, czasami zmarłych tragicznie, mijamy groby, na które nawet nie zwrócimy uwagi. Tworzymy mimowolnie w myślach jakąś hierarchię pochowanych. Po nas być może uczynią to inni, kierując się swoimi względami. Prawdziwą hierarchię wyznaczy Sąd Boży. Sąd Straszny – jak to mówiono w dawnych czasach. Cisza nie starczy. Cisza to dobre tło do modlitwy.
Ireneusz Zygmunt
Materiał zdjęciowy:
© salveregina.pl 2023