Źródło: O. Bernardyn Goebel OFMCap. – PRZED BOGIEM. Rozmyślania na wszystkie dni roku kościelnego. T. I., 1965r.

Rozmyślanie. 

CODZIENNY RACHUNEK SUMIENIA.

Wychowawcza mądrość Kościoła Świętego umieściła w planie naszego życia Spowiedź tygodniową. Aby zapewnić nam wszystkie korzyści tego sakramentalnego środka uświęcenia, wskazuje nam jeszcze jedno ćwiczenie pobożne, które łączy się ściśle ze Spowiedzią. Codzienny rachunek sumienia.

1. Znaczenie codziennego rachunku sumienia.

Jedno z poprzednich rozmyślań pouczyło nas, że punktem wyjścia i oparcia dla wszystkich aktów pokutnych Spowiedzi Świętych jest badanie duszy w Świetle Bożym. Jednak dobry rachunek sumienia przed Spowiedzią jest prawie niemożliwy, jeśli co dzień nie będziemy się uczciwie pytać, jak się przedstawia sprawa naszej duszy wobec Pana Boga. Dopiero w codziennym, regularnym i planowym rachunku sumienia zdobywamy to jasne spojrzenie w głąb duszy i delikatne odczucie grzechu i niedoskonałości. Codzienny rachunek jest stałą, ważną pracą przygotowawczą do Spowiedzi Świętej. Rachunek tygodniowy zbierze i wykorzysta wyniki codziennego. Kto więc codzienny rachunek sumienia odbywa niedbale, ten i w tygodniowym w głąb nie wejdzie. Poza tym codzienny rachunek sumienia zabezpiecza pełną owocność spowiedzi, bo z dnia na dzień kontroluje, jak przeprowadzamy program tygodniowy, zarysowany na ostatniej Spowiedzi.

Dlatego Kościół Święty nakłada na biskupów obowiązek dbania o to, aby ich kapłani odbywali codzienny rachunek sumienia (kan. 125, 2), a dwukrotny rachunek sumienia wchodzi w plan dnia zakonnego. Papież Pius X pisze w swym ojcowskim upomnieniu do duchowieństwa katolickiego: ,,Byłby wstyd, gdyby i tu sprawdzały się słowa Chrystusa Pana: ,synowie tego świata roztropniejsi są w rodzaju swoim od dzieci światłości’ (Łk 16, 8). Z jakim poświęceniem prowadzą oni swoje interesy. Jak często porównują wpływy i wydatki. Jak drobiazgowo prowadzą rachunki. Jak żałują strat i starają się je naprawić! A my tak leniwie i opornie prowadzimy najważniejsze sprawy zdobycie świętości. Zaledwie parę chwil poświęcamy od czasu do czasu na skupienie się i badanie siebie. Dlatego dziczeje pole duszy, jak winnica, o której mówi Pismo Święte: Szedłem przez pole leniwego i przez winnicę męża głupiego. A oto zarosło wszystko ostem i zielskiem, mur się zawalił (Przyp. 24, 30-31). Doświadczenie poucza, że kto często i surowo roztrząsa swe myśli, słowa i czyny, ten coraz mocniej nienawidzi grzechu i unika go, a coraz gorliwiej i poważniej zabiera się do dobrego. Doświadczenie też potwierdza jak wielkie szkody ponosi, kto odrzuca zupełnie ten sąd nad sobą. Na próżno by w nim szukać delikatnej bojaźni, która ma być znamieniem kapłana, a która lęka się najmniejszej obrazy Bożej” (Anal. Ord. XXIV, 257-269).

— Zastosowanie. Czyśmy rachunki sumienia odbywali regularnie i należycie, tak, że były istotnie wyrównaniem naszych rachunków z Panem Bogiem? Wykonywanie tego zadania można śmiało uważać za miarę naszej gorliwości i wytrwałości. Nie zapominajmy, że należyte poznanie siebie jest pierwszym krokiem do poprawy życia. Ileż dobrej woli spala się na darmo, ile siły marnujemy, walcząc z wiatrakami, tzn. szukając wady nie na właściwym miejscu, lub nie widząc jej gałęzi czy korzeni. Św. Bernard pisze: ,,Możesz znać wszystkie tajemnice, możesz zbadać rozległość ziemi, wysokość nieba, głębokość morza. Jeśli siebie nie znasz, jesteś jak ten, co buduje dom bez fundamentu: budujesz na zwalenie” (De consideratione II, 3, 6).

— Postanowienie. Rachunek sumienia szczegółowy odbywać regularnie.

2. Sposób odprawiania rachunku sumienia.

Rachunek sumienia szczegółowy radzi się odbywać.po południu, a ogólny wieczorem. Ogólny bada cały zakres obowiązków, szczegółowe wykonanie postanowienia z ostatniej Spowiedzi i z rozmyślania. Należy je, tak jak rachunek sumienia przed Spowiedzią, odbywać w Obliczu Pana Boga, starannie, ale spokojnie. Niech to nie będzie jakieś drobiazgowe prześwietlanie siebie, czy przeglądanie się w sobie, aby wszystko do ostatka zbadać, rozłożyć i zanalizować. Bo taki rachunek sumienia zamiast do Pana Boga prowadzić, przez stałe obracanie się dokoła własnego ja, mógłby wyrobić faryzejską pychę, lub małostkową bojaźliwość. Mógłby wytworzyć jakąś nienaturalną i niezdrową postawę, podobną do tej, którą się odznacza człowiek wiecznie zalękniony o swoje zdrowie. Dlatego też prowadzenia dzienniczka stanu duszy, piśmiennej kontroli nad sobą nie można polecać każdemu.

Przynajmniej tak samo ważna jak praca pamięci í rozumu, która ustala stan duszy wobec Pana Boga, jest praca woli i serca, która zaprowadza w niej Ład Boży. Z tego względu ogólny i szczegółowy rachunek sumienia powinien zawierać następujące akty: podziękowanie za Łaski dnia; prośbę o oświecenie: ,,Panie, abym przejrzał!” (Lk 18, 41); zbadanie siebie; pokorny żal i postanowienie poprawy; modlitwę o Łaskę większej wierności. Taki rachunek sumienia, to rzeczywiste wyrównanie rachunków z Panem Bogiem, skuteczne oparcie i zachęta w dążeniu do Pana Boga. Podobnie jak tygodniowa Spowiedź, oczyszcza i odświeża. Zabezpiecza i potęguje oczyszczającą i uświęcającą moc Sakramentu Pokuty. Wyznacza odpowiednie miejsce w życiu moralnym osobistemu wysiłkowi człowieka, nie szkodząc nic pracy Łaski.

— Zastosowanie. Najważniejszym złem jest nie grzech, ale oszukiwanie siebie. Poprawa może grzech zgładzić, zaślepienie go uwiecznia” (Hirscher). Codzienny rachunek sumienia zapobiega temu oszukiwaniu siebie i niszczy wszystkie złudzenia o sobie. Prowadzi do prawdziwego poznania siebie, czyni człowieka pokornym, od widoku własnych potknięć i słabości podnosi oczy ciągle ku Temu, którego ,,moc w słabości się doskonali” (2 Kor 12, 9).

— Postanowienie. Rachunek sumienia szczegółowy odbywać według pewnego planu.

Modlitwa.

,,Przed Tobą, Boże mój, każde serce stoi otworem, każde pragnienie ma głos i żadna tajemnica nie jest skryta. Tchnij w nas Ducha Świętego i oczyść myśli nasze, byśmy mogli miłować Cię doskonale i godnie chwalić” (Przyg. do Mszy Świętej). Amen.