11 Października

MACIERZYŃSTWA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY.

Ryt zdwojony 2 klasy. Szaty białe.

Źródło: Pius Parsch „Rok Liturgiczny”, Poznań 1956, t. 3.

Pomnik Soboru Efeskiego

Nowe to święto ku czci Najświętszej Maryi Panny ustanowione zostało w całym Kościele przez Papieża Piusa XI.

1. Historyczne tło święta.

Brewiarz pisze o tym, co następuje (6 lekcja jutrzni) „W roku 1931 cały świat katolicki obchodził z wielką radością 1500-letni jubileusz Soboru Efeskiego. Zgromadzeni na tym Soborze Ojcowie pod przewodnictwem Papieża Celestyna orzekli, potępiając błędy Nestoriusza, że Najświętsza Marya Panna, z Której narodził się Jezus, jest Matką Bożą. Papież Pius XI w pobożności swojej wyraził życzenie, aby pamięć tego wiekopomnego wydarzenia nadal i trwale żyła w Kościele. W tym celu kazał z własnych, a swych funduszów odnowić dostojny istniejący już od dawna w Rzymie pomnik Soboru Efeskiego, a mianowicie łuk triumfalny w bazylice Najświętszej Maryi Panny Większej na Eskwilinie, jak również nawę poprzeczną tego kościoła. Jeden z poprzedników Piusa Sykstus III, ozdobił ten łuk wspaniałą mozaiką, która jednak z czasem uległa zniszczeniu. Ponadto Papież omówił w encyklice myśli przewodnie Soboru powszechnego w Efezie; w szczególności zaś chcąc głębiej wpoić w serca wiernych naukę o tak wzniosłej Tajemnicy, objaśnił, obszernie i w duchu pobożnej miłości jedyny w swoim rodzaju Przywilej Macierzyństwa Bożego, którym Najświętsza Marya Panna została obdarzona. Równocześnie Papież przedstawił błogosławioną między niewiastami, Matkę Bożą, Maryę, oraz Świętą Rodzinę Nazaretańską jako najdoskonalszy Wzór godności i świętości chrześcijańskiego małżeństwa i religijnego wychowania młodzieży. Aby wreszcie wielkie to wydarzenie nie było pozbawione także i liturgicznego pomnika, Papież nakazał, aby uroczystość Bożego Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny z własną Mszą i własnym Oficjum obchodzono corocznie w całym Kościele dnia 11 października w rycie zdwojonym II klasy”.

2. Msza (Ecce, Virgo).

Wszystkie teksty zmienne odnoszą się do Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny. Pierwsze dwa śpiewy (Introit i Graduał) zaczerpnięte są ze Starego Testamentu, śpiewy zaś Mszy wiernych z Nowego. W Introicie przemawia Izajasz Prorok: „Oto Panna pocznie i porodzi Syna”. Bezpośrednio potem słyszymy psalm Bożego Narodzenia (97): „Śpiewajcie Panu pieśń nową, bo uczynił cuda”: Cudem tym jest Narodzenie Pana Jezusa z Dziewicy. W Kolekcie (z „Rorate”) wyznajemy wiarę w Bożą Rodzicielkę (Theotokos): „…aby nas Orędownictwem Swym wspierała Ta, w Którą jako w Boga Rodzicielkę prawdziwie wierzymy”. Lekcja jest jednym z najpiękniejszych tekstów, jakie Liturgia odnosi do Matki Bożej: „Ja jako winny szczep wydałam wdzięczną wonność, a kwiaty moje owocami czci i bogactwa”. O jakim owocu mowa, objaśnia nam proroctwo mesjańskie, zawarte w Graduale: „Wynijdzje różdżka z korzenia Jessego”. Tym więc Owocem jest Syn Boży. Dlatego też Maryę nazywamy Matką Pięknej Miłości; wzywa Ona nas: „Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy mnie pragniecie, i najedzcie się owoców Moich”. Śpiew Alleluja stawi Dziewiczą Bożą Rodzicielkę. W Ewangelii spodziewalibyśmy się raczej opisu Zwiastowania Anielskiego, a tymczasem słyszymy w niej opowiadanie o odnalezieniu dwunastoletniego Jezusa w świątyni. Z jednej bowiem strony wydarzenie to ukazuje nam głębokie przeżycie Macierzyńskiego Serca Maryi; z drugiej zaś strony w tej właśnie scenie Pan Jezus po raz pierwszy powołuje się na Swe Bóstwo, nazywa bowiem Boga Ojcem Swoim. Widzimy tu Pana Jezusa równocześnie jako Syna Maryi i Syna Ojca Niebieskiego: „Oto ojciec twój i Ja, bolejąc szukaliśmy ciebie”. — „Czyż nie wiedzieliście, że w tym, co jest Ojca Mego, być winienem?” Ze słów antyfony na Ofiarowanie przebija ból owych tak ciężkich chwil, którym Marya musiała opłacić Swe Boże Macierzyństwo (rozterka Józefa). W antyfonie na Komunię Świętą radujemy się z Jej Bożego Macierzyństwa: „Błogosławione wnętrzności Maryi Dziewicy, które nosiły Syna Ojca Przedwiecznego”

3. Pomnik Soboru Efeskiego.

Do jakiego stopnia orzeczenie Soboru Efeskiego poruszyło ówczesne umysły, dowodzi bazylika Najświętszej Maryi Panny Większej w Rzymie. Za pontyfikatu Sykstusa III kościół ten, pochodzący z IV wieku, został przebudowany i poświęcony pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny. Można by go nazwać pomnikiem wzniesionym na pamiątkę Soboru Efeskiego. Szczególną zaś pamiątkę tego Soboru stanowi nadto łuk triumfalny, znajdujący się w tym kościele, a ozdobiony przez Sykstusa III wspaniałą mozaiką. Pius XI kazał tę mozaikę odnowić i nazwał ją wyraźnie pomnikiem soboru efeskiego. Przyjrzyjmy się jej dokładniej.

Nadmieniliśmy już poprzednio, że mozaika na łuku triumfalnym wykonana została z polecenia Papieża Sykstusa III i jest jedynym tego rodzaju dziełem sztuki z owych czasów. Przedstawia ona jedenaście scen, które stanowią wymowną ilustrację orzeczenia Soboru. Są to przeważnie sceny z Dzieciństwa Pana Jezusa, potwierdzające dwie Prawdy Wiary: Bóstwo Chrystusa Pana i Boże Macierzyństwo Maryi. Tematy obrazów zaczerpnięte są z Ewangelii, a także z apokryfu pseudo-Mateusza. W pośrodku łuku widnieje rzadko spotykane wyobrażenie tronu (hetoimasia) ze wszystkimi insygniami królewskimi Chrystusa Pana. Tron otaczają symboliczne postacie Ewangelistów i dwaj książęta Apostołów. Poniżej umieszczony jest napis: „Sykstus, Biskup, ludowi Bożemu”. Tron ten jest wyobrażeniem Bosko-królewskiej Godności Chrystusa Pana, którą Sobór Efeski uroczyście orzekł i ogłosił. Boczne obrazy rozmieszczone są w czterech kondygnacjach. Na dole zaś widnieje obraz Kościoła powszechnego w tradycyjnym ujęciu, tzn. pod postacią owiec, przybywających z Jerozolimy (żydzi) i z Betlejem (świat pogański). Na owych wyższych kondygnacjach umieszczonych jest osiem obrazów z Dzieciństwa Pana Jezusa.

Wilpert, uwypuklając myśl przewodnią artysty, w następujący sposób objaśnia te obrazy: „Cykl rozpoczyna się od unaocznienia chwili, w której Logos przybiera Ciało w Maryi. Józef, któremu starszyzna przyznała Rękę Maryi po próbie z Łaskami, boleje nie wiedząc o nadprzyrodzonym Poczęciu Swej Oblubienicy. Anioł jedna rozprasza jego wątpliwości. W czasie ofiarowania Pana Jezusa w świątyni Bóstwo Jego uznane zostanie nie tylko przez Symeona i prorokinię Annę, lecz także przez przełożonego świątyni, a zatem przez najznamienitszą część synagogi. Z tą chwilą w oczach artysty nie ma już żadnego usprawiedliwienia dla żydów, którzy w zaślepieniu swym nie chcą uwierzyć w Bóstwo Chrystusa Pana. Ale i poganie mają wszelkie powody po temu, żeby się wyrzec swej niedorzecznej wiary w bałwany i nawrócić się na Wiarę Chrystusową: bo oto Mędrcy ze Wschodu, a więc poganie, wyczytawszy w gwiazdach wieść o Narodzeniu się Syna Bożego, przybywają, aby uwielbić Dzieciątko. A nawet pewien egipski władca, przyjaciele jego, pogańscy filozofowie i całe wojsko przyjęli Wiarę Chrystusową, gdy 365 ich bożyszcz padło na twarz na ,kapitolu’ przed wywrzeć na widzach szczególnie głębokie wrażenie przez ukazanie tej sceny (zaczerpniętej z apokryfu), która tak bezwzględnie świadczyła o bezsilności pogańskich bożków: spodziewał się więc, że wobec tak silnego argumentu poganie rzymscy będą się tłumnie garnęli na Łono Kościoła. Fakt, że Chrześcijanie do niedawna jeszcze znosili prześladowania, bynajmniej nie stawał temu na przeszkodzie; bo przecież Bóg dopuścił, że własny Syn Jego już od chwili Swego Narodzenia cierpiał najsroższe prześladowania: tuż po Jego Przyjściu na świat Herod godzi na życie Dzieciątka. Dziatki zaś, wymordowane na rozkaz tego okrutnika, już od najdawniejszych czasów uznane były w Kościele za Męczenników Wiary Chrystusowej” (*).

Zwróćmy jeszcze uwagę, że na trzech obrazach Najświętsza Marya Panna przedstawiona jest w królewskich szatach, a więc jako Theotokos — Boża Rodzicielka. Czytelnicy będą zapewne oczekiwać objaśnienia obrazu apokryficznego. Otóż według opowieści pseudo-Mateusza „Święta Rodzina [podczas ucieczki do Egiptu] przybyła do miasta Sanna. Że zaś Marya i Józef nie znali tam nikogo, u kogo by mogli znaleźć przytułek, udali się do świątyni zwanej przez Egipcjan capitolium: było tam ustawionych 365 posągów bożków, którym poganie cześć oddawali. I oto zaledwie Marya z Dzieciątkiem przestąpiła próg świątyni, wszystkie bożki padły na twarz i rozbiły się na kawałki. Na wieść o tym władca miasta, imieniem Afrodozjusz, udał się wraz z całym swym wojskiem do świątyni: gdy zaś na własne oczy zobaczył porozbijane posągi, ukląkł przed Maryą i uwielbiał Dzieciątko u Jej piersi. Następnie wygłosił do swych przyjaciół i do żołnierzy krótkie przemówienie, w którym dowiódł Bóstwa Dziecięcia i wezwał wszystkich do przyjęcia Wiary Chrześcijańskiej. W następstwie całe miasto uwierzyło w Chrystusa Pana”.

Cała zatem mozaika jest jak gdyby hymnem pochwalnym ku czci Bóstwa Chrystusa Pana i Bożego Macierzyństwa Maryi. Musimy jeszcze dodać, że z łukiem triumfalnym harmonizuje absyda bazyliki, gdzie wyobrażone jest również w mozaice ukoronowanie Najświętszej Panny. Jakkolwiek zaś mozaika ta pochodzi z wieków średnich, to jednak — według zapewnienia Wilperta tematyka jej wzorowana jest na mozaice z czasów Sykstusa.

—————————————————————

Przypisy do powyższego rozważania:

(*) Wilpert, Die romischen Mosaikea u. Malereien flIerder). t. 1. s. 495

***

Mszał Rzymski 1931r.; Mszał Rzymski 1949r.

Najświętsza Marya Panna, będąc Matką natury ludzkiej Pana Jezusa, Który w Jednej Osobie Boskiej jest Bogiem i Człowiekiem, jest Matką Bożą. Godność Matki Boskiej wywyższa Najświętszą Maryę Pannę ponad wszystkie stworzenia i czyni osobliwą Pośredniczką między Bogiem i ludźmi.

Pius XI ustanowił to święto w 1931 roku z okazji 15-go stulecia ogłoszenia tego dogmatu na Soborze Efeskim w 431 r. przeciw Nestoriuszowi.

Z MARTYROLOGIUM RZYMSKIEGO (1956R.)     Dnia 11-go października oprócz tego obchodzi Kościół Święty pamiątkę następujących Świętych Pańskich, zamieszczonych w Rzymskim Martyrologium:   W Tarsie w Cylicji męczeństwo Św. Taraka, Probusa i Andronika, którzy w prześladowaniu za Dioklecjana cierpieć musieli najpierw w ponurem więzieniu, potem podlegli trzykrotnie ścisłym przesłuchom i wreszcie dla stałości w wierze zostali ścięci. W okręgu Vexin śmierć męczeńska Św. Nikazjusza, Biskupa z Rouen, Św. Kwiryna, Kapłana, Św. Subikula, Diakona i Św. Piencji, Dziewicy za starosty Fescennina. Także pamiątka Świętych Męczenników Anastazego, Placyda, Genezego i towarzyszów. W Tebaidzie pamiątka Św. Sarmata, ucznia św. Antoniusza, Opata, zabitego przez Saracenów dla Wiary w Chrystusa Pana. W Besançon we Francji uroczystość Św. Germana, Biskupa i Męczennika. W Uzés we Francji uroczystość Św. Firmina, Biskupa i Wyznawcy. W Szkocji pamiątka Św. Kanikusa, Opata. W Lier w Belgii złożenie zwłok Św. Gummara, Wyznawcy. Pod Rennes uroczystość Św. Emiliana, Wyznawcy. W Tarsie w Cylicji pamiątka Świętych Sióstr Zenaisy i Filonilli; były krewnymi Św. Pawła, Apostoła i uczennicami jego we Wierze. W Weronie uroczystość Św. Placydii, Dziewicy.           A gdzie indziej wielu innych Świętych Męczenników i Wyznawców oraz Świętych Dziewic. R. Deo gratias.

© salveregina.pl 2023