14 Października

Św. Kaliksta I, Papieża i Męczennika.

Ryt zdwojony. Szaty czerwone.

Źródło: Pius Parsch „Rok Liturgiczny”, Poznań 1956, t. 3.

Pamiętaj o zmarłych

1. Św. Kalikst.

Dzień śmierci 28 września 222 r. (dziś przypada rocznica jego pogrzebu).

— Grób w bazylice S. Maria in Trastevere, gdzie zmarł śmiercią męczeńską, a dokąd zwłoki jego zostały później przeniesione z katakumb przy via Aurelia i umieszczone pod wielkim Ołtarzem.

— Życie.

Kalikst I był następcą Papieża Zefiryna (zob. 26 sierpnia), a rządził Kościołem w latach 217-222. Urodził się w stanie niewolniczym, a smutną młodość spędził na ciężkich robotach w kopalniach sycylijskich. Wyzwolony przez swego pana został archidiakonem Papieża Zefiryna i przełożonym nad wielkimi katakumbami, nazwanymi później jego imieniem: z czasem otrzymał godność biskupa rzymskiego. Jako Papież zwalczał różnego rodzaju herezje, jednocześnie zaś musiał przeciwdziałać rozłamowi w łonie rzymskiej gminy chrześcijańskiej. Przeciwnikiem jego i (pierwszym) antypapieżem był filozof i późniejszy męczennik, Hipolit. Łagodność Kaliksta w stosunku do grzeszników potęgowała jeszcze wrogość przeciwników. Przypisują mu ustanowienie postu w Suchedni. Miał on również wprowadzić do sztuki kościelnej malarstwo religijne. Z jego polecenia powiększono znacznie cmentarz przy via Appia, gdzie spoczywało wielu kapłanów męczenników; dlatego też katakumby te nazwano jego imieniem, zginął śmiercią męczeńską, prawdopodobnie podczas jakichś rozruchów; zwłoki jego wrzucono do studni, którą dotychczas jeszcze pokazują.

Msza (Si diligis). Teksty częściowo z formularza wspólnego ku czci Papieży (Introit, Ewangelia), częściowo zaś własne.

2. Katakumby.

Ilekroć słyszymy wyraz „katakumby” — właściwie należałoby mówić „cmentarze” (coemeteria) — ogarnia nas święte wzruszenie. Wyraz ten bowiem przypomina nam bohaterski okres młodego Kościoła, a zwłaszcza męczenników, których zwłoki na tych właśnie cmentarzach spoczywają. Przypomina on nam również owe podziemne nabożeństwa, które tu w czasach prześladowań odprawiano. Nie należy sobie jednak wyobrażać, że wierni tłumnie na nie uczęszczali, miejsce to bowiem było zbyt ciasne, żeby pomieścić wielką liczbę ludzi. Jest natomiast rzeczą pewną, że w katakumbach odprawiano już starochrześcijańską Liturgię.

Równie jednak ważna jest dla nas starochrześcijańska sztuka, której dzieła tam spotykamy, a która wyraźnie świadczy o duchu liturgicznym starożytnego Kościoła. Tematykę wszystkich niemal ówczesnych dziel sztuki można sprowadzić do dwóch zasadniczych myśli: z jednej strony przedstawiają one życie religijne i obrzędy dawnych chrześcijan (zwłaszcza Chrzest i Eucharystię), z drugiej zaś odnoszą się do życia pozagrobowego i przyszłego zmartwychwstania. Przedstawiają zatem całą religijność starożytnego Kościoła. Życie Łaski i życie w Chwale, słowem „życie” było treścią jego Wiary. Pierwszym źródłem tego życia był Chrzest, a zachowanie i odnawianie Łaski Chrztu Świętego było jego usilnym staraniem. Zdrój ten płynął dalej w życiu Chrześcijan za pośrednictwem Eucharystii. Także i dzisiaj Chrzest Święty i Eucharystia są główną treścią liturgicznego życia w Kościele. Cały czas Wielkiego Postu poświęcony jest odnowieniu Łaski Chrztu Świętego: ośrodkiem okresu wielkanocnego jest świadomość otrzymanego Chrztu, a każda niedziela jest pamiątką i odnowieniem Jego Łaski. Za pośrednictwem Eucharystii rozwija się w nas to, cośmy we Chrzcie Świętym otrzymali niejako w zarodku. Jakże zaś potężnie głosiła sztuka katakumbowa nadzieję życia pozagrobowego i tęsknotę za nim! Dowodzi to, że nadzieja powtórnego Przyjścia Chrystusa Pana była w dawnym Kościele jednym z najpotężniejszych bodźców pobudzających do pogardy świata, do męstwa w męczeństwie i do świętości życia. Chrzest, Eucharystia, Paruzja — to trzy najistotniejsze myśli przewodnie staro-chrześcijańskiej pobożności.

Opat Hcrwegen tak pisze o sztuce katakumbowej: „Abstrahując od znikomo nielicznych wyjątków, treść starochrześcijańskich dzieł sztuki opiera się na niewielkiej stosunkowo ilości staro- i nowotestamentowych tematów. Stanowią one jednak nie tylko ilustrację do Pisma Świętego, nie są też prostym uzmysłowieniem opisów biblijnych: ze względu bowiem na swój symboliczny charakter posiadają niezwykle bogatą i głęboką treść. Są zobrazowaniem nie historii, lecz idei. I tak na przykład: Mojżeszowy cud źródła przedstawia w jak najprostszej formie znane wydarzenie z wędrówki ludu izraelskiego przez pustynię, kiedy to konający z pragnienia 2ydzi napojeni zostali wodą, dobytą przez Mojżesza ze skały. Otóż sztuka katakumbowa łączy się z tym wydarzeniem myśli o wybawieniu od śmierci (wiecznej), o zmartwychwstaniu do nowego życia. Ponadto jednak — wciąż w tym samym obrazie— tryskająca ze skały woda, którą dla wierzących jest Chrystus, odnosi się do Chrztu Świętego, a cudowne pokrzepienie do Eucharystii. Laska Mojżeszowa symbolizuje Odkupienie przez Krzyż. Chrześcijańską interpretację tego obrazu nasuwa samo już miejsce, w którym się dzieło znajduje, a nadto jeszcze napis „Piotr”, widniejący obok postaci Mojżesza i wskazujący na ścisły związek pomiędzy obrazem a życiem społeczności chrześcijańskiej w Rzymie. Sam ten przykład wczesnochrześcijańskiej sztuki dowodzi, że starożytny artysta obeznany był dokładnie z Pismem Świętym, z Tajemnicami Wiary, a przede wszystkim z liturgicznymi obrzędami Kościoła. Odczuwał on i tworzył w duchu ówczesnej społeczności chrześcijańskiej, a zatem w duchu publicznej Służby Bożej, czyli Liturgii” (*).

———————————————

Przypis do powyższego rozważania:

(*) Herwegen, Vom christlichen Sein u. Leben, s. 188

***

Mszał Rzymski 1931r.; Mszał Rzymski 1949r.

Św. Kalikst, Rzymianin, następca Św. Zefiryna na Stolicy Piotrowej, został powołany do uczestnictwa w Kapłaństwie Chrystusowym w całej pełni (Epistoła, Kolekta). Umęczono go w 222 r.

© salveregina.pl 2023