Źródło: Pius Parsch „Rok Liturgiczny”, Poznań 1956, t. 3.

Niebieskie Jeruzalem

1. Rocznica poświęcenia kościołów.

Dzisiejsza uroczystość jest jak gdyby pielgrzymką do dwóch grobów, Świętych dla świata chrześcijańskiego, Św. Piotra i Św. Pawła w Rzymie. Te obie bazyliki są wspólnym skarbem całego Kościoła Świętego. Jest więc rzeczą zrozumiałą, że wszyscy uroczyście obchodzimy rocznicę ich poświęcenia. Zwłaszcza bazylika Św. Piotra jest przybytkiem, w którym obchodzimy największe święta roku kościelnego. Czternaście razy w ciągu roku odbywa się w niej nabożeństwo stacyjne. Tam obchodzimy radosną niedzielę adwentową (Gaudete), trzecią Mszę Świętą Bożego Narodzenia, Objawienie Pańskie (Epifanie), Pięćdziesiątnicę, Niedzielę Męki Pańskiej, Poniedziałek Wielkanocny, Wniebowstąpienie i Zesłanie Ducha Świętego; prócz tego zaś każdą z czterech sobót Suchych dni. W kościele Św. Piotra zatem dostępowaliśmy największych Łask, związanych z Tajemnicami Roku Kościelnego, za co dziś powinniśmy dzięki składać Bogu. W kościele Św. Pawła za murami gromadzimy się co prawda tylko cztery razy w ciągu roku. Apostoł ten jednak jest Patronem naszego Chrztu Świętego i świadkiem odnowienia w nas jego Łaski (sześćdziesiątnica, środa po czwartej niedzieli Wielkiego Postu, wtorek wielkanocny). Ponadto jest on głównym naszym kaznodzieją niedzielnym, większość bowiem lekcji niedzielnych wyszła spod jego pióra.

Za opatem Herwegenem można w następujący sposób scharakteryzować bazylikę Św. Piotra w Rzymie: Dwa są w Wiecznym Mieście główne kościoły: Św. Jana na Lateranie i Św. Piotra. Bazylika laterańska, matka wszystkich kościołów katolickich na całym świecie, była właściwym kościołem katedralnym (biskupim) rzymskiej gminy chrześcijańskiej. Tutaj święcono rozpoczęcie Wielkiego Postu, wielkanocną uroczystość udzielania Chrztu Świętego i inne. Bazylika Św. Piotra natomiast była kościołem pątników, odprawiających pielgrzymki do grobu Księcia Apostołów. Tu odprawiano uroczystości, w których znajdował wyraz ogólnoświatowy, powszechny charakter Kościoła Rzymskiego, jak np. Epifanię, a dawniej także poranną Mszę Świętą w dzień Bożego Narodzenia.

Takie właśnie jest znaczenie Introitu tych obu świąt, jak również czytań i śpiewów: obwieszczenie królewskiego Majestatu Chrystusa Pana i Jego panowania nad całym światem. Omówię tu pokrótce kilka tylko tekstów, które zresztą już na podstawie poprzedniego objaśnienia stały się łatwo zrozumiałe. „Maluczki narodził się nam, i Syn jest nam dany, którego panowanie na ramieniu jego” (Introit na Boże Narodzenie). „Ten zaś [Syn Boży] będąc jasnością chwały i odbiciem istoty jego, a podtrzymując wszystko słowem Swej Potęgi, dokonał oczyszczenia z grzechów i zasiadł na Prawicy Majestatu na wysokości… Do Syna zaś [mówi]: Stolica twoja, Boże, na wieki wieków berło prawości, berło panowania twego” (Epistoła). „Oglądały wszystkie krańce ziemi zbawienie Boga naszego. Wykrzykujcie Bogu, wszystka ziemio! Objawił Pan zbawienie swoje, przed oczyma pogan ukazał sprawiedliwość swoją” (Graduał). W Introicie na uroczystość Objawienia Pańskiego (stacja w kościele Św. Piotra) Kościół śpiewa: „Oto idzie Władca, Pan Najwyższy, a w Ręku Jego Królestwo, i Moc, i Panowanie. Boże, daj Sąd Twój Królowi, a Sprawiedliwość Twoją Synowi Królewskiemu”. „Wstań, oświeć się, Jeruzalem, bo przyszła światłość twoja, a Chwała Pańska wzeszła nad tobą” – czytamy w Lekcji. Ewangelia mówi o nowo narodzonym Królu żydowskim, w Ofertorium zaś wielbią Go królowie Tarsu, a królowie Arabów i Saby dary Mu przynoszą. „I będą Mu się kłaniać wszyscy królowie ziemi, wszystkie narody będą mu służyć”. Teksty zatem obu Mszy głoszą słowa Pisma Świętego o królowaniu Chrystusa Pana.

2. Brewiarz dzisiejszy opisując powstanie i dzieje obu bazylik powiada, że wśród miejsc otaczanych czcią przez pierwszych Chrześcijan wyróżniano i nawiedzano zwłaszcza te, gdzie spoczywały zwłoki Świętych Męczenników. Szczególną czcią otaczano tę część Watykanu, w której znajdował się grób Św. Piotra. Wierni ze wszystkich krajów pielgrzymowali tam, jako do opoki Wiary i podwaliny Kościoła Świętego. Według legendy miał tu również przybyć cesarz Konstantyn Wielki w osiem dni po przyjęciu Chrztu Świętego, a zdjąwszy diadem z głowy rzucił się pokornie na kolana i zalewał się łzami; następnie wziąwszy motykę i rydel rozkopał w tym miejscu ziemię i wyniósł jej dwanaście koszów, na pamiątkę dwunastu Apostołów; w ten sposób wyznaczył niejako miejsce pod przyszłą bazylikę, którą miano zbudować na cześć Księcia Apostołów, a którą potem konsekrował Papież Sylwester I. Wzniósł on w niej kamienny Ołtarz(*), który namaścił krzyżmem; wydał też rozporządzenie, żeby odtąd wszystkie Ołtarze budowano z kamienia. Nowo wzniesiony kościół Św. Piotra poświęcił Papież Urban VIII dnia 18 listopada 1626 r. Bazylikę Św. Pawła, która w r. 1823 padła ofiarą pożaru, odbudowano z wielkim przepychem, a Papież Pius IX konsekrował ją 10 grudnia 1854 r. tuż po ogłoszeniu dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Dokumenty liturgiczne nie podają daty poświęcenia; dzień 18 listopada pozostaje może w związku z uroczystością poświęcenia bazyliki Zbawiciela w dniu 9 listopada.

Objaśnienie uroczystości poświęcenia kościołów i jej Mszy podane jest w rocznicę poświęcenia kościoła. Dzisiejszy formularz mszalny na uroczystość poświęcenia kościoła nie był dawniej przeznaczony na każdą rocznicę konsekracji, lecz odnosił się prawdopodobnie tylko do poświęcenia kościoła w dawnym Panteonie (S. Maria ad Martyres). W dawniejszych jeszcze czasach rocznica konsekracji kościoła nie była świętem Pańskim, jakim jest obecnie, lecz uroczystością ku czci Świętego, pod którego wezwaniem dany kościół był poświęcony.

3. Lekcje (Ks. Ap. 21, 18-27). 

Kościół ukazuje nam dziś apokaliptyczny obraz Niebieskiego Jeruzalem. Myśli zawarte w tych Lekcjach odpowiadają obecnemu okresowi roku kościelnego. Zauważmy, że w dwóch przypadających w listopadzie rocznicach konsekracji kościołów (9 i 18 tego miesiąca) Lekcje zawierają dwa kolejne fragmenty 21 rozdziału Apokalipsy; 9 listopada wiersze 9-18, a 18 tegoż miesiąca od 18-27. W obu Lekcjach widzimy Niebieskie Jeruzalem w ostatecznym dokonaniu: „A mur miasta wzniesiony był z jaspisu, a samo miasto ze złota czystego podobnego do szkła czystego. A fundamenty muru miasta ozdobione są różnymi drogimi kamieniami… A dwanaście bram to dwanaście pereł, każda z osobna brama była z jednej perły. Ulica miasta jest ze złota czystego, jakby z przejrzystego szkła. A świątyni nie widziałem w nim, bo Pan Bóg Wszechmogący i Baranek jest jego świątynią. I miasto nie potrzebuje słońca ani księżyca, aby w nim świeciły. Albowiem Jasność Boża oświeciła je, a Baranek jest pochodnią jego. I będą narody chodzić w światłości jego, a królowie ziemscy przyniosą do niego chwałę swoją i cześć. Bram jego nie będzie się zamykać w dzień, albowiem nocy tam nie będzie. I przyniosą do niego chwałę i cześć narodów. Nic nieczystego nie wnijdzie do niego albo wzbudzającego odrazę lub kłamstwo, jeno ci, którzy są zapisani w księdze żywota Baranka”. Jak stąd wynika, obie uroczystości pozostają w związku z symboliką jesieni kościelnej, wyobrażają bowiem Niebieskie Jeruzalem.

—–‐–‐————————–

Przypis do powyższego rozważania:

(*) Dowiadujemy się stąd, że zwyczaj ustawiania kamiennych Ołtarzy wywodzi się z bazyliki Św. Piotra. Jest to symbol Piotra-Opoki.

† † †

Mszał Rzymski 1931r.; Mszał Rzymski 1949r.

Kościół Św. Piotra wznosi się na miejscu, gdzie był cyrk Nerona. Pod wielkim Ołtarzem spoczywają święte szczątki Księcia Apostołów, wskutek czego ta bazylika, wraz z kościołem Św. Jana Laterańskiego, stanowią ośrodek świata chrześcijańskiego. Bazylika Św. Pawła, stojąca na drugim końcu miasta, prawie zupełnie zniszczona w czasie pożaru w r. 1823, odbudowana została z niezwykłym przepychem przez Papieży Grzegorza XVI i Piusa IX i przez tegoż poświęcona 10 grudnia 1854 r. On też ustanowił to święto, łączące rocznice obydwóch tych poświęceń pod datą pierwotną 18 listopada.